កាលពីពេលថ្មីៗនេះ នៅលើបណ្តាញសង្គមហ្វេសប៊ុកមានការជជែកវែកញែករកខុសត្រូវទាក់ទិននឹងបញ្ហានៃការផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះ មន្ទីរពេទ្យព្រះកុសុមៈ ដែលមហាជនភាគច្រើនស្គាល់ថាជា ពេទ្យលោកសង្ឃ ទៅជាមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពកម្ពុជា-ចិន ព្រះកុសុមៈ ដែលទើបនឹងត្រូវបានបញ្ចុះបឋមសិលាសាងសង់ អគារថ្មីនៅថ្ងៃទី៣០ ខែតុលា កន្លងទៅ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ក៏មានម្ចាស់គណនីហ្វេសប៊ុកជាច្រើនបានបង្ហោះ រូបអគារធំនៃមន្ទីរពេទ្យខាងលើដោយមានគូសរង្វង់លើឈ្មោះដែលបានចារឹកធំៗថា «មន្ទីរសង្ឃពេទ្យព្រះ កុសុមៈ» ហើយនាំគ្នាដេញដោលសួរនាំសង្ស័យថា តើវាជាឈ្មោះដែលទើបតែបានកែប្រែក្នុងខណៈពេល ដែលម្ចាស់ជំនួយសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនផ្តល់ជំនួយសាងសង់អគារថ្មី? ហើយតើឈ្មោះនេះមានអត្ថន័យត្រឹមត្រូវដែរឬទេក្នុងភាសាជាតិ?
ឆ្លើយតបនឹងប្រតិកម្មអវិជ្ជមានខាងលើ ទំព័រហ្វេសប៊ុកមួយដែលមានឈ្មោះថា Preah Kossomak Hospital បានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈកាលពីវេលាម៉ោង៦ព្រឹក ថ្ងៃទី០១ ខែវិច្ឆិកា ថា មន្ទីរពេទ្យព្រះកុសុមៈ ត្រូវបានចាប់ផ្តើមសាងសង់ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៣ និងរួចរាល់ជាស្ថាពរនិងបានដាក់សម្ពោធឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការ នៅឆ្នាំ១៩៥៦ សម្រាប់ព្យាបាលព្រះសង្ឃដែលអាពាធ។ វាមានឈ្មោះដើមថា «មន្ទីរសង្ឃពេទ្យកុសុមៈ» ដោយមានសំអាងលើភស្តុតាងតួយ៉ាងដូចជា ព្រះវិហារ អក្សរចារឹកនៅលើផ្ទាំងថ្មបញ្ចុះបឋមសិលាដែល បានរកឃើញហើយត្រូវបានបិតភ្ជាប់នៅជណ្តើរខាងកើតវិហារក្នុងឆ្នាំ២០០៥ព្រមទាំងអក្សរឈ្មោះ «មន្ទីរសង្ឃ ពេទ្យកុសុមៈ» និងលេខចារឹកឆ្នាំ «១៩៥៦» នៅជាន់លើនៃអគារធំថែមទៀតផងជាសក្ខីភាពស្រាប់។
ដោយឡែក ឈ្មោះ “ពេទ្យលោកសង្ឃ” ដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនិយមហៅនោះ អាចត្រូវបានប្រើប្រាស់ ជាទូទៅនៅក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែររបស់លោកសេនាប្រមុខ លន់ នល់ (១៩៧០-១៩៧៥)។ លុះក្រោយ ថ្ងៃរំដោះ០៧ មករា ១៩៧៩ មន្ទីរពេទ្យនេះត្រូវបានបើកដំណើរការឡើងវិញ និង មានឈ្មោះថ្មីថា «មន្ទីរពេទ្យ ១៧ មេសា» រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៩០។ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ គោលនយោបាយក្រសួងសុខាភិបាលបានដកសម្ភព និងរោគស្រ្តីពីមន្ទីរពេទ្យ១៧មេសាទៅមន្ទីរពេទ្យព្រះអង្គឌួង និងបានប្តូរឈ្មោះពេទ្យនេះមកជា «មន្ទីរពេទ្យ ព្រះកុសុមៈ» រហូតមកដល់ពេលសព្វថ្ងៃនេះ។
ស្របជាមួយគ្នានេះដែរ យោងតាមវចនានុក្រមខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយលើកទី៥ ដោយវិទ្យាស្ថានពុទ្ធ សាសនបណ្ឌិត្យ គ.ស១៩៦៧ ទំព័រទី៩៨ បន្ទាត់ទី២-៤ ពាក្យ «គិលានុបដ្ឋានព្រះមហាក្សត្រិយានី» សំដៅ ដល់ ឈ្មោះមន្ទីរសង្ឃពេទ្យមួយក្នុងព្រះរាជធានីភ្នំពេញ។ ត្រង់ចំណុចនេះ វារឹតតែបង្ហាញឲ្យឃើញកាន់តែ ច្បាស់ឥតសង្ស័យថា ពាក្យ «សង្ឃពេទ្យ» មានប្រើពិតប្រាកដតាំងពីសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយមម្ល៉េះ ពោលគឺ សំដៅដល់មន្ទីរសង្ឃពេទ្យព្រះកុសុមៈ ឬ ពេទ្យលោកសង្ឃនេះឯង។
ម្យ៉ាងវិញទៀត បើគិតតាមក្បួនវេយ្យាករណ៍នៃអក្សរសាស្រ្តជាតិ ពាក្យថា «សង្ឃពេទ្យ» នេះជាពាក្យ ផ្សំបែបសំស្រ្តឹតដែលកើតចេញពីបន្សំរវាងពាក្យពីរ គឺ សង្ឃ និង ពេទ្យ។ «សង្ឃ» សំដៅលើព្រះសង្ឃ គឺអ្នកបួស រីឯ «ពេទ្យ» ជាភាសាសំស្រ្កឹតដែលត្រូវនឹងពាក្យ «វេជ្ជ» មានន័យថា គ្រូពេទ្យ អ្នកព្យាបាល។ ដូចនេះ ពាក្យ «សង្ឃពេទ្យ» មានន័យសំរាយជាភាសាខ្មែរថា អ្នកព្យាបាលព្រះសង្ឃ។ កន្លងមក យើងឃើញមានការ បង្កើតពាក្យផ្សំដែលផ្តើមចេញពីពាក្យថា “សង្ឃ” ជាច្រើន ជាអាទិ៍ សង្ឃនាយក សង្ឃស័ព្ទ សង្ឃប្រកាស សង្ឃវិន័យ សង្ឃរាជ សង្ឃទាន ជាដើម។
ភិក្ខុ ពុទ្ធង្កុរ វ៉ង់ សុភស្ត បានមានសង្ឃដីកាថា «ឈ្មោះមន្ទីរពេទ្យនេះត្រូវបានជំនុំប្រឹក្សាបង្កើតឡើង ដោយក្រុមអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតដែលមានជំនាញខាងអក្សរសាស្រ្តក្នុងសម័យកាលនោះមានសម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ជាដើម។» ភិក្ខុអង្គនេះបានបន្តទៀតថា កាលពីសម័យដើម ព្រះសង្ឃអាពាធអាចនិមន្តមក សម្រាកសឹងព្យាបាលបានគ្រប់រដូវកាលដោយមិនព្រួយបារម្ភការដាច់វស្សា ការត្រូវទោសអាបត្តិ ព្រោះសឹង សម្រាកលាយឡំនឹងគ្រហស្ថ ឬ ការធ្វើសង្ឃកម្មផ្សេងៗមានឧបោសថកម្ម កឋិនកម្ម ជាដើម ឬ អាចសូត្រធម៌ ថ្វាយបង្គំព្រះ បំពេញកិច្ចវត្តព្រឹកល្ងាចបាន ពីព្រោះមន្ទីរពេទ្យនេះចាត់ទុកដូចជាវត្តមួយសម្រាប់ទទួលព្រះ សង្ឃអាពាធឲ្យគង់នៅព្យាបាលរោគផ្សេងៗនិងមានកូនវិហារ (រោងឧបោសថ) ដែលបានបញ្ចុះសីមាត្រឹមត្រូវ តាមពុទ្ធវិន័យ៕
Article by SRIN SOKMEAN