នរណាក៏ស្គាល់របាំម៉ុងសាយដែរនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសបងប្អូនដែលជាប់សែស្រឡាយ ចិន ព្រោះរបាំនេះជាវប្បធម៌ធំមួយរបស់ជនជាតិចិនហើយគេតែងតែឃើញការសម្តែងរបាំម៉ុងសាយនេះនៅតាមដងផ្លូវនិងគ្រឹះស្ថានស្ថាប័ននានាក្នុងឱកាសពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំប្រពៃណីចិនដែលត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅដើមឆ្នាំថ្មីនៃប្រតិទិនច័ន្ទគតិរបស់ជនជាតិចិនជារៀងរាល់ឆ្នាំ ត្រូវនឹងខែមករាឬខែកុម្ភៈនៃប្រតិទិនសុរិយគតិ។ តាមជំនឿបុរាណចិន របាំនេះត្រូវបានសម្តែងឡើងក្នុងគោលបំណងបណ្តេញឧបទ្រពចង្រៃ និង នាំមកនូវសិរីសួស្តី និង សំណាងល្អក្នុងឆ្នាំថ្មី។ ក្រៅពីកត្តាជំនឿទាក់ទងនឹងសិរីសួស្តីឆ្នាំថ្មី មានរឿងរ៉ាវជាច្រើនទាក់ ទងនឹងរបាំម៉ុងសាយដែលលោកអ្នកអាចនឹងស្រឡាំងកាំងដោយសារភាពភ្ញាក់ផ្អើលក្រោយពីបានអានអាថ៌កំបាំងទាំង៥ចំណុចខាងក្រោមនេះ៖
១. តោម៉ុងសាយមិនមែនមានប្រភពដើមពីប្រទេសចិន សត្វតោដែលជាតួអង្គឯកក្នុងរបាំម៉ុងសាយមិនមែនជាសត្វដែលមានកំណើតដើមក្នុងប្រទេសចិននោះទេ។ របាំតោ ឬ របាំម៉ុងសាយនេះត្រូវបានគេជឿថាមានប្រភពចេញពីប្រទេសឥណ្ឌា ឬ អាណាចក្រពែក (បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសអ៊ីរ៉ង់) ហើយឆ្លងចូលមកប្រទេសចិនតាមរយៈអាស៊ីកណ្តាល។ យោងតាមឯកសាររបស់អ្នកស្រាវជ្រាវឈ្មោះ ម៉ូណា ស្គ្រេមផ៍ហ្វ (Mona Schrempf) (២០០២) នៅក្នុងពិធីចូលឆ្នាំរបស់ជនជាតិពែក របាំតោត្រូវសម្តែងដោយក្រុមកុមារា ។ ក្មេងៗមួយចំនួនននលគកហើយត្រូវបានប្រោះព្រំដោយទឹកត្រជាក់ក្នុងគោលបំណងដើម្បីកម្ចាត់ឧបទ្រពចង្រៃ និង ភាពត្រជាក់នៃសិសររដូវ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ពាក្យ “សត្វតោ” (獅) ក្នុងភាសាចិនក៏ទំនងក្លាយមកពីពាក្យ šer ;ក្នុងភាសាពែកដែរ។ សត្វតោត្រូវបាននាំចូលមកក្នុងប្រទេសចិនក្នុងរជ្ជកាលរាជវង្សហាន(ស.វ.ទី៣)តាមរយៈចំណងការទូតរវាងចិន អាស៊ីកណ្តាលនិងអាណាចក្រពែក។ ចំណែកសេចក្តីពណ៌នាលម្អិតអំពីម៉ុងសាយត្រូវបានរកឃើញក្នុងរាជវង្សតាំង(ចន្លោះស.វ.ទី៧និងស.វ.ទី១០) ដែលអ្នកនិពន្ធនិងត្មែងកំណាព្យចិនបុរាណជំនាន់នោះទទួលស្គាល់វាថាជារបាំបរទេស។
២. ការបែងចែករវាងរបាំម៉ុងសាយចិនភាគខាងជើង និង ចិនភាគខាងត្បូង នៅប្រទេសចិនភាគខាងជើង របាំម៉ុងសាយត្រូវបានសម្តែងជាតួអង្គសត្វតោញីឈ្មោលមួយគូ។ សត្វតោម៉ុងសាយនៅទីនោះមានក្បាលធ្វើអំពីឈើលាបពណ៌ទឹកមាស និងមានរោមពណ៌លឿងនិងក្រហមធ្លាក់ ចុះវែងអន្លាយ។ វាត្រូវបានបំពាក់បូពណ៌ពីរផ្សេងគ្នានៅលើក្បាល ពោលគឺ ពណ៌ក្រហម តំណាងសត្វតោឈ្មោល និង ពណ៌បៃតង តំណាងសត្វតោញី។ តោម៉ុងសាយនៃចិនខាងជើងតំណាងសត្វតោទ្វារបាលក្នុងក្បួនតុបតែងលម្អស្ថាបត្យកម្មចិនហៅថា តោថ្ម ឬ ស្ហ៊ីស្ហ៊ី (Shishi)។ អ្នកសម្តែងត្រូវមានកាយវិការរស់រវើកផ្សារភ្ជាប់ជាមួយនឹងបច្ចេកទេសការសម្តែងសៀកអាក្រូបាត ឬ ឈររក្សាលំនឹងលើវេទិកាសង់បញ្ឈរខ្ពស់ ឬ ឈរនៅលើបាល់យក្ស។ ជួនកាល គេសម្តែងជាក្រុមតោមួយគ្រួសារដែលមាន តោញីឈ្មោលជាមេបាមួយគូ និង កូនតោតូចៗមួយគូ ដែលដឹកនាំដោយតួអង្គអ្នកចម្បាំងនាំមុខមួយនាក់កាន់កំពែងជាអាវុធ។ ដោយឡែក នៅប្រទេសចិនភាគខាងត្បូងវិញ ជាទូទៅម៉ុងសាយមានដុះស្នែងទោល តំណាងតួអង្គបិសាចក្នុងរឿងព្រេងទេវកថាចិនឈ្មោះថា នៀន (年兽)។ ខុសពីក្បាលតោម៉ុងសាយភាគខាងជើងដែលធ្វើពីឈើ ក្បាលម៉ុងសាយភាគខាងត្បូងធ្វើពីក្រដាសបិតកាវពាសលើគ្រោងឆ្អឹងធ្វើពីដើមប្ញស្សី រួចលាបពណ៌និងបិតរោមពីលើ។ របាំម៉ុងសាយភាគខាងត្បូងត្រូវបានចែកជាពីរប្រភេទសំខាន់ៗទៀតគឺ ម៉ុងសាយហ៊្វូសាន និង ម៉ុងសាយហេសាន ឬ ហុកសាន។
៣. របាំម៉ុងសាយមិនមែនមានតែនៅក្នុងប្រទេសចិនទេ ទម្រង់ផ្សេងៗគ្នានៃរបាំម៉ុងសាយត្រូវបានរកឃើញនៅតាមបណ្តាប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងទ្វីបអាស៊ី ក្រៅពីប្រទេសចិន។ របាំម៉ុងសាយនៅក្នុងប្រទេសនីមួយៗមានលក្ខណៈខុសពីម៉ុងសាយក្នុងប្រទេសចិន ហើយឈ្មោះរបស់វាក៏ប្រែប្រួលផងដែរ។ នៅវៀតណាម របាំនេះត្រូវបានហៅថា មួរឡាន់ (múa lân) មានលក្ខណៈស្រដៀងនឹងម៉ុងសាយចិនភាគខាងត្បូង ប៉ុន្តែត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរភិនភាគទៅតាមវប្បធម៌វៀតណាម តួយ៉ាង ម៉ុងសាយជនជាតិភាគតិចតៃ និង របាំម៉ុងសាយព្រះរាជទ្រព្យនៃរាជវាំងអតីតក្រុងវ៉េ។ នៅជប៉ុន គេហៅថា “ស៊ីស៊ីម៉ៃ” ហើយការសម្តែងត្រូវអមដោយសម្លេងខ្លុយនិងស្គរ។ ចំពោះសត្វតោ ក្បាលធ្វើពីឈើ រីឯខ្លួនធ្វើពីក្រណាត់ពណ៌បៃតង តុបតែងលម្អដោយពណ៌ស។ នៅកូរ៉េ របាំនេះត្រូវបានហៅថា “ស៊ាន់នីគែល” ក្លាយមកពីភាសាចិន “ស៊ាន់នី” មានន័យថាសត្វតោ។ រីឯនៅតំបន់ទីបេនិងជួរភ្នំហិមាល័យ មានរបាំម៉ុងសាយមួយប្រភេទហៅថា របាំតោទឹកកក (Senggeh Garcham) ។ ; “Senggeh” ក្លាយមកពីពាក្យភាសាសំស្រ្កឹតថា សិង្ហ។ របាំនេះបង្ហាញពីសត្វតោទឹកកកដែលជានិមិត្តរូបតំណាងប្រទេសទីបេ មានរោមខ្លួនពណ៌ស រោមកនិងសក់ពណ៌បៃតង។ ដោយឡែក នៅឥណ្ឌូនេស៊ី គេហៅម៉ុងសាយចិនថា “បារ៉ុងសៃ” (Barongsai) ;ហើយជនជាតិឥណ្ឌូនេស៊ីក៏មានទម្រង់របាំម៉ុងសាយដាច់ដោយឡែកប្រចាំជាតិសាសន៍របស់គេផងដែរ ហើយរបាំម៉ុងសាយដែលល្បីជាងគេគឺស្ថិតនៅលើកោះបាលី និង កោះចាវ៉ា (កោះជ្វា)។ លក្ខណៈពិសេសជាងគេនោះ គឺ អ្នករាំត្រូវខាំពាំក្បាលម៉ុងសាយដែលមានទម្ងន់រហូត៣០-៤០គីឡូក្រាម។
៤. ស្តង់ដារម៉ុងសាយលោតលើបង្គោលមានប្រភពពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ជារឿយៗ នៅតាមកម្មវិធីសម្ពោធន៍ហាងធំៗ ឬ ក្នុងកម្មវិធីចូលឆ្នាំចិននៅតាមវិហារចិនជាច្រើន មានការសម្តែងឡកម៉ុងសាយលើបង្គោលខ្ពស់ដែលមើលទៅគួរលាន់មាត់ស្ញើចសរសើរនិងទះដៃអបអរសាទរ។ ប៉ុន្តែ តើអ្នកដឹងទេថាប្រពៃណីឡកម៉ុងសាយលើបង្គោលនេះជាវប្បធម៌មួយដែលចាប់ផ្តើមរីកសុសសាយចេញពីប្រទេសម៉ាឡេស៊ី? ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីជាប្រទេសទីមួយដែលបានបង្កើតបទដ្ឋានស្តង់ដារសម្រាប់ការប្រកួតឡកម៉ុងសាយលើបង្គោលលក្ខណៈអន្តរជាតិតាមរយៈសមាគមម៉ុងសាយម៉ាឡេស៊ី។ ថ្វីដ្បិតតែគំនិតដើមនៃការសម្តែងលើបង្គោលត្រូវបានយកលំនាំតាមឈ្មោះក្បាន់គុនមួយឈ្មោះ ម៉ីហួរ ឈាន់ (Mei Hua Quan) នៃក្បាច់គុណកុងហ៊្វូបុរាណចិនក៏ពិតមែន តែជនជាតិម៉ាឡេជាអ្នកចាប់ផ្តើមបង្កើនកម្ពស់បង្គោលឲ្យខ្ពស់ឡើងរហូតពី២ទៅ៣ម៉ែត្រសម្រាប់ការប្រកួតជាលក្ខណៈស្តង់ដារ។ គួរបញ្ជាក់ថា កម្មវិធីប្រកួតជើងឯកម៉ុងសាយជម្រើសជាតិម៉ាឡេស៊ីលើកទី១៩ ឆ្នាំ២០១៩ បានប្រារព្ធធ្វើឡើងនៅរីសតធំមួយឈ្មោះថា Resorts World Genting កាលពីដើមខែធ្នូ ដែលមានការចូលរួមយ៉ាងច្រើនកុះករពីក្រុមម៉ុងសាយមកពីទូទាំងប្រទេស សហការជាមួយសមាគមម៉ុងសាយដែនដីសហព័ន្ធ និង រដ្ឋសេឡាំងហ្គ័រ (The Selangor &; Federal Territory Lion Dance Association) ជាទីប្រឹក្សា ដើម្បីជ្រើសរើសកីឡាករជម្រើសជាតិត្រៀមចូលរួមប្រកួតកម្មវិធីប្រកួតជើងឯកម៉ុងសាយលំដាប់ថ្នាក់ពិភពលោក ឆ្នាំ២០២០។
៥. អត្ថន័យនៃគ្រឿងតុបតែងលម្អក្បាលម៉ុងសាយ បើលោកអ្នកសង្កេតឲ្យបានល្អិតល្អន់ លោកអ្នកនឹងឃើញថាគ្រប់ថ្ងាសម៉ុងសាយទាំងអស់សុទ្ធតែមានកញ្ចក់មូលតូចមួយ។ ប៉ុន្តែតាមការពិតទៅ កញ្ចក់មួយនោះមិនមែនគ្រាន់តែជាគ្រឿងតុបតែងលម្អឲ្យម៉ុងសាយមានសោភណភាពធម្មតាប៉ុណ្ណោះនោះទេ វាជាខែលការពារបណ្តេញសភាវៈអាក្រក់ ឬ ខ្មោចព្រាយបិសាចតាមជំនឿរបស់ជនជាតិចិន។ ជនជាតិចិនមានជំនឿថា សភាវៈអាក្រក់ ឬ ខ្មោចព្រាយបិសាយនឹងមានការភិតភ័យនៅពេលឃើញរូបអាក្រក់របស់ខ្លួនឯងតាមកញ្ចក់ដែលឆ្លុះត្រូវ ហើយវានឹងរលាយខ្លួនបាត់ភ្លាមៗ។ ក្រៅពីកញ្ចក់ ម៉ុងសាយខ្លះត្រូវបានតុបតែងដោយស្នែងមួយដុះចេញពីលើថ្ងាសដែលជនជាតិចិនក៏មានជំនឿថាជាគ្រឿងមង្គលកំចាត់សភាវៈអាក្រក់ ឬ ឧបទ្រពចង្រៃដូចគ្នានឹងការប្រើកញ្ចក់នៅលើថ្ងាសដែរ។ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់មួយទៀតនោះ គឺត្រង់ការប្រើប្រាស់ក្រណាត់ចងបូនៅលើក្បាលតោម៉ុងសាយ។ ម៉ុងសាយណាដែលមានបំពាក់ក្រណាត់បូពណ៌ក្រហម គឺជានិមិត្តរូបតំណាងសត្វតោដឹងខ្លួន ពោរពេញដោយ ប្ញទ្ធានុភាព។ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រសិនបើម៉ុងសាយណាមិនមានបំពាក់ក្រណាត់បូក្រហមនោះមានន័យថា វាជាតំណាងសត្វតោដែលដេកលក់មិនដឹងខ្លួន សំដៅលើអ្នកឡកម៉ុងសាយនោះមិនមានបទពិសោធន៍គ្រប់គ្រាន់ក្នុងការឡកម៉ុងសាយឡើយ៕