ចំពោះប្រវត្តិនៃពិធីបុណ្យកឋិន យោងតាមឯកសារលំអានទំនៀមខ្មែរបុរាណបានឲ្យដឹងថា កាលពីភទ្ទិយភិក្ខុ៣០រូបប្រព្រឹត្តអារញ្ញិកង្គធុតង្គវត្ត (ប្រព្រឹត្តធុតង្គនៅក្នុងព្រៃ)។ នៅពេលមុនថ្ងៃចូលវស្សា លោកមានបំណងទៅវន្ទាលាព្រះជាម្ចាស់ដើម្បីទៅចាំវស្សាកន្លែងណាមួយ (នេះជាទំនៀមកិច្ចវត្តរបស់សហធម្មិកៈ)។ ប៉ុន្តែភទ្ទិយភិក្ខុទាំង៣០អង្គដោយដំណើរថ្មើរជើងផ្លូវឆ្ងាយនិមន្ត ទៅមិនទាន់ដល់អាវាសព្រះគង់នៅពេលថ្ងៃចូលវស្សាមកដល់ ក៏ព្រមព្រៀងគ្នានៅចាំវស្សាក្នុងដែនបាថេយ្យនាក្រុងសាកេត ត្រង់កណ្តាលផ្លូវតែម្តង។ ក្រោយពីភិក្ខុទាំងនោះទូលពីការលំបាកក្នុងការធ្វើដំណើរកាត់ភ្លៀងកាត់ភក់ក្នុងចុងរដូវវស្សា ព្រះដ៏មានព្រះភាគបានអនុញ្ញាតឲ្យភិក្ខុដែលគង់ចាំវស្សារួចអាចក្រាលកឋិនដែលពុទ្ធបរិស័ទយកចីវរទៅប្រគេនបាន ដោយមិនចាំបាច់ប្រើតែសំពត់បង្សុកូលរើសពីព្រៃស្មសានដូចមុននោះទេ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងអត្ថន័យនៃបុណ្យកឋិន បើតាមអដ្ឋកថាសំដៅយកព្រះពុទ្ធដីកា ដែលព្រះពុទ្ធទ្រង់បានបញ្ញត្តិទុកមកថា កឋិនគឺការប្រជុំរួមនូវរូបធម៌ និងនាមធម៌ ដែលប្រព្រឹត្តទៅក្នុងអត្ថន័យពីរយ៉ាងគឺ រស់បានដោយកម្រសមដូចវិគ្គហៈថា «កថតិ កិច្ឆេន ជីវតីតិ កឋិនោ» ប្រែថា «សភាវៈឯណារស់បានដោយកម្រ សភាវៈនោះហៅថាកឋិនព្រោះលោកប្រៀបប្រដូចជាឈើស្នឹង ដែលបុគ្គលកាត់ចាកចេញពីដើម ហើយយកទៅបោះភ្ជាប់នឹងដីរមែងដុះលូតលាស់ឬរស់នៅបានដោយកម្រយ៉ាងណាឯកិច្ច ដែលនឹងកើតឡើង ឬតាំងឡើងជាកឋិនពេញទី គឺបានដោយកម្រពន់ពេកណាស់ក៏យ៉ាងនោះដែរ»។ ចីវរទាន ដែលកសាងជាកឋិននោះ ជាទានវិសេសជាងទានដទៃ ដែលព្រះអរិយទាំងឡាយមានព្រះសម្ពុទ្ធ ជាប្រធានតែងពោលសរសើរថាជាទានដ៏វិសេសអាចរួបរួម ឬក៏សង្គ្រោះនូវអានិសង្ស៥យ៉ាងរបស់ភិក្ខុអ្នកក្រាលគ្រងមិនឱ្យទៅគ្រងនៅទីដទៃបាន។ សមដូចវិគ្គហៈថា «បញ្ច អានិសំសេ អញ្ញត្ថ គន្តុំ អទត្វា កឋិតិ សង្គណ្ហាតីតិ» ប្រែថា «ធម្មជាតិឯណាក្រៀកទុកឬសង្គ្រោះនូវអានិសង្សទាំង៥យ៉ាងមិនឱ្យទៅក្នុងទីដទៃបាន ធម្មជាតិនោះឈ្មោះថាកឋិន»។
កឋិននេះអាចឲ្យសម្រេចដល់បុគ្គលទាំងពីរផ្នែកគឺ ទាយក ឬទាយិកា ដែលជាអ្នកឲ្យរមែងទទួលអានិសង្សច្រើន ទទួលផលច្រើនក្នុងអនាគតកាល មានការទទួលនូវសម្បត្តិក្នុងឋានទេវលោកជាដើម។ រីឯបដិគ្គាហកៈ ភិក្ខុ ឬ សង្ឃ ជាអ្នកទទួលក្រាលគ្រង និង អនុមោទនាកឋិន ត្រូវបានសម្រេចនូវអានិសង្ស៥យ៉ាងពេញលេញគ្រប់គ្រាន់ដរាបដល់រយៈកាលនៃកឋិនខេត្ត។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ព្រះភិក្ខុវជិរប្បញ្ញោ គូ សុភាព គង់នៅវត្តនិគ្រោធវ័ន ហៅវត្តគល់ទទឹង បានមានសង្ឃដីកាបន្ថែមពីអានិសង្សនៃកឋិនទានថា «ឧទាហរណ៍ថា ញោមនិមន្តថាលោកម្ចាស់និមន្តឆាន់គុយទាវ ៤អង្គ។ បើលោកអត់បានក្រាលគ្រងកឋិនទៅឆាន់គុយទាវហ្នឹង ត្រូវអាបត្តិទាំង៤អង្គ។ ប៉ុន្តែដោយសារបានអានិសង្សកឋិនហ្នឹង ហ្នឹងលោកអាចឆាន់បាន! អ៊ីចឹងវាមានកន្លែងបន្ថយទោស ជាការលើកទឹកចិត្តដល់ព្រះសង្ឃដែលបានចាំវស្សាមិនដាច់បីខែ»។
ជាសេចក្តីសន្និដ្ឋាន បុណ្យកឋិនជាបុណ្យលើកទឹកចិត្តចំពោះភិក្ខុសង្ឃដែលខិតខំយកចិត្តទុកដាក់រៀនសូត្រធម៌វិន័យចាំវស្សាអស់រយៈពេលបីខែ។ កាលបើបានទទួលកឋិនហើយ នឹងបានអានិសង្សប្រយោជន៍៥យ៉ាង។ បុណ្យនេះពុំមែនបម្រើតែប្រយោជន៍ខាងពុទ្ធសាសនានោះទេ ប៉ុន្តែបុណ្យនេះក៏បានចូលរួមចំណែកក្នុងការកសាងសមិទ្ធផលនានាក្នុងចលនាអភិវឌ្ឍសង្គមជាតិទូទាំងប្រទេសតាំងពីបុរាណកាលរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ៕
Article by SRIN SOKMEAN
Image Courtesy: ហាងលក់សម្ភារបុណ្យ សុខ ថាវី